اصطلاحات وقف

صیغه: امام خمینی رحمت االله در تحریرالوسیله صیغه را در عقد وقف معتبر میداند لذا در تعریف آن آمده هر آن چیزی است که بر انشای معنای مذکور دلالت میکند و عربی یا ماضی بودن نیز در آن شرط نمیباشد.

واقف: کسی که همه یا بخشی از دارایی خود را برای مصارف بهبود جامعه و امور خیریه وقف کند. واقف باید بالغ عاقل مختار و غیر محجول باشد و ممنوعیتی از تصرف در مالک میکند نداشته باشد.

وقفنامه: سند معتبر و قانونی که واقف مشخصات کامل موقوفه و شرایط اداره و مصرف عواید آنرا به طور دقیق تعیین کرده است.

تولیت: مدیریت مستقیم در اصطلاح تولیت نامیده میشود. واقف ممکن است تولیت موقوفه را خود عهده‌دار شود و یا این سمت را به شخص دیگری تفویض نماید ولی هر کدام از این دو مورد باید در وقفنامه مشخص شود و الا بعد از تمامیت وقف، واقف حق مداخله در این خصوص را ندارد (ماده ۶۱ قم)

متولی: شخصی است که در وقفنامه و یا ضمن تشکیل وقف، از طرف واقف برای اداره عین موقوفه معین شده باشد.

موقوف علیه: جمع موقوف علیهم شخص یا اشخاصی هستند که منافع مال موقوفه عاید آنان میگردد. ممکن است.

موقوف علیهم: کسی که مستحق درآمد وقف و انتفاع از عین موقوفه است یا کسانی که مال به نفع آنها وقف شده است. وقف به اعتبار موقوف علیهم به دو قسم تقسیم میشود:

  • الف) وقف خاص
  • ب) وقف عام

عین موقوفه: در واقع عین موقوفه همان مال مورد وقف است که توسط واقف به موقوف علیهم تحویل داده میشود.

رقبه: در باب وقف عبارت است از واحد ملکی غیرمنقول که هر موقوفه یا مکان مذهبی ممکن است دارای یک یا چند مورد از آن باشد.

حصه: عبارت است از سهم هر یک از شرکا از مال مشاع، سهم تعیین شده هر یک از موقوف علیهم را از عواید عین موقوفه نیز حصه مینامند.

عرصه: زمینی که دارای بنا و ساخت و ساز است، ولی در رابطه قراردادی بدون بنا در نظر گرفته میشود؛ در مقابل اعیانی.

اعیانی: ساخت و ساز بناهایی است که در رابطه قراردادی از حیث احتساب قیمت و غیره بدون زمینی در نظر گرفته میشوند، در مقابل عرصه.

اجرت المتولی: به حق الزحمه متولی از باب اداره عین موقوفه که میزان و نوع آن در وقفنامه معین شده باشد، اجرت المتولی اطلاق میشود.

اجرت المثل: به مالی گفته میشود که شخصی به واسطه انجام کار یا تحمل زحمت با توجه به عرف محل یا طبیعت کار و عمل استحقاق دریافت آن را دارد. مثلاً اگر واقف برای اداره عین موقوفه متولی معین بنماید ولی اجرت او را مشخص نکند، در این صورت میگویند متولی بابت زحمات خود در اداره عین موقوفه، مستحق اجرت المثل است. در این مورد ارزش کار و زحمات لازم برای اداره عین موقوفه با لحاظ خصوصیات آن، و احیاناً تخصص‌های ویژه متولی در مقایسه با موارد مشابه در عرف عمل مورد نظر قرار گرفته و اجرتی که معمولاً عبارت از مبلغی پول است برای آن معین میشود.